ساز های ابداعی ایرانی

ساز های ابداعی از قدیم تا کنون بر اساس علائق برخی هنرمندان به وجود می آمده است، پس این یک اتفاق تازه نیست. علاقه مندان به موسیقی با پیشرفت درعلم، موفق به ساخت سازهای جدیدی شده اند که درادامه این مطلب با چند نمونه از این سازها آشنا می شویم.

ساز های ابداعی استاد شجریان

محمدرضا شجریان تنها خواننده نیست بلکه از نوازندگان چیره‌دست سنتور است. او علاوه بر خوانندگی و نوازندگی، سازهای متعددی را ساخته و طراحی کرده است که تعدادی از آنها نیز با انتقادهای سختی مواجه شده‌اند.
سازهای ابداعی شجریان مجموعه‌ای از سازهای جدید دست‌ساز محمدرضا شجریان شامل: صراحی، شاه‌صراحی، صراحی آلتو، بم‌صراحی، شهرآشوب، شهرآشوب آلتو، بم‌ساز، شهنواز، شهبانگ، کرشمه، باربد، تندر، ساغر، سبو سوپرانو، دل و دل آلتو، دل و دل سوپرانو و پرهیب است که در دو مرحله معرفی شد. اولین نمایشگاه سازهای ابداعی محمدرضا شجریان در اردیبهشت ۱۳۹۰ و دومین نمایشگاه در شهریور ۱۳۹۲ به کوشش مؤسسه فرهنگی هنری دل آواز در خانه هنرمندان برگزار شد.
   

ساز صراحی

یکی دیگر از ساز‌های ابداعی از خانواده ساز‌های زهی آرشه‌ای ساز صراحی است که مانند ساز کمانچه نواخته می‌شود. که توسط محمدرضا شجریان درسال 1387 طراحی شده است. نوازندگان کمانچه، قژک، ویولن، ویولنسل و کنترباس به راحتی می‌توانند این ساز را بنوازند. این ساز برای اولین بار درکنسرت مهرماه ۱۳۸۷ توسط گروه شهناز و استاد شجریان رونمایی و نواخته شد. صراحی در دسته ساز‌های زهی آرشه‌ای بم خوان قرار می‌گیرد و در چهار وسعت صوتی سوپرانو، آلتو، باس (بم صراحی) و کنترباس (شاه صراحی) طراحی شده است.

ساز دل و دل

یکی از مهم ترین ساز های ابداعی محمدرضا شجریان، ساز دل و دل است. این ساز صدایی ما بین ویولن و کمانچه دارد. ساز دل و دل به دلیل طراحی کاسه اش که شبیه به دو دل است این نام را به خود گرفت. این ساز در دو مدل دل و دل آلتو ، دل و دل سوپرانو ساخته شده است.

ساز تندر

«تندر» یکی دیگر از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان است. این ساز شبیه به سنتور بم با رنگ صدای تازه‌تر است که علاوه بر تقویت محدوده صدای بم ارکستر، پوشش گرمی به صدای ارکستر داده است «تندر» ساز شامل ١٤ خرک و ٤ اکتاو است.

ساز باربد

ساز باربد یکی دیگر ادوات موسیقایی محمدرضا شجریان است که در دو شکل به ترتیب جایگاه مناسبی برای صدای گیتار و عود به حساب می‌آیند.

ساز شهر‌آشوب

«شهرآشوب»  یکی دیگر از سازهای ابداعی شجریان است که گزینه مناسبی برای جایگزینی به جای کمانچه است. او درباره خصوصیات این ساز گفته است: خانواده ساز «شهرآشوب» نیز شبیه صراحی است با این تفاوت که حمل‌اش راحت‌تر است. این هنرمند شهرآشوب را با دو ساز دیگر مقایسه کرده و در اینباره گفته است : «شباهنگ و شهنواز را از این دسته می‌توان خیلی راحت‌تر به سفر برد.» ساز «شهرآشوب آلتو» نیز از خانواده «شهرآشوب» است و تفاوت آن در نوع صدایی است که ایجاد می‌کند.

ساز شه‌نواز

شهنواز نیز یکی دیگر از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان است که زهی‌، آرشه‌ای است و جایگزین خوبی برای ساز کنترباس است.

ساز شه‌بانگ

«شه‌بانگ» ساز دیگری است که محمدرضا شجریان آن را ابداع کرده است. به گفته وی ساز شه‌بانگ جایگزین خوبی برای کنترباس است. شه‌بانگ به لحاظ ابعاد شبیه کنترباس است.

ساز ساغر 

ساغر، یک ساز زهی زخمه‌ای استکه می‌تواند جایگزینی برای صدای سازهای عود و تار محسوب شود. این ساز به لحاظ ابعاد حدوداً هم اندازهٔ ساز تار است و کاسهٔ آن از عود یا بربط کوچکتر است. ساغر دارای ۱۰ سیم است و جایگاه صدای تار و رباب آلتو را دارد.

ساز نوتار

ساز نوتار یکی از سازهای تخصصی استاد داریوش طلایی می باشد. داریوش طلایی موسیقی دان، آهنگساز و نوازنده تار و سه تار است. وی برای ساخت این ساز از کودکی نزد استادان بزرگ و برجسته آموزش دیده است. وحدود 50 سال می باشد که با این ساز عجین شده و تمام مسائل مربوط به این ساز را می داند. ساز نوتار در واقع همان تار سنتی ایرانی است که در کاسه ی آن تغییرات شکلی و آکوستیکی انجام شده است.این ساز درجشنواره خوارزمی رتبه اول را کسب کرد.

ساز دل گشا

یک ساز زهی آرشه‌ای از ابداعات محمدرضا ژاله که در دو وسعت صوتی سوپرانو و باس ساخته شده است.

ساز دل آویز

دل آویز نیز در دسته سازهای زهی آرشه‌ای آقای ژاله است. بد نیست بدانید محمدرضا درویشی در موسیقی نمایش افرا به کارگردانی بهرام بیضایی از این ساز استفاده کرده و علت استفاده از این ساز را صدای خش‌دار آن که یادآور موسیقی قدیم ایران است بیان کرد.